Janusz Majewski

Janusz Marian Majewski se narodil 5. srpna 1931 ve Lvově a byl polským filmovým režisérem a scenáristou. Zemřel 10. ledna 2024 ve věku 92 let. Vzdělání a začátky kariéry Janusz Majewski původně studoval architekturu na Politechnice Krakowskiej, ale za namovou operatora Stanisława Wohla se dodatečně zapsal na operatorský obor łódzkiej filmówky. Následně studoval na Wydziale Reżyserii, které ukončil v roce 1961. Jeho debiutanckim filmem byla groteskowa etiuda studencka Rondo z roku 1958, s udziałem Sławomira Mrożka a Stefana Szlachtycza. Po ukończeniu łódzkiej szkoły filmowej zatrudnił się w Wytwórni Filmów Dokumentalnych, gdzie zdobył uznanie za film Róża z roku 1962 o Zagładzie Żydów oraz przełomowy dokument Album Fleischera z roku 1962. Pełnometrażowy debiut a wczesne sukcesy Jego pierwszym filmem fabularnym był telewizyjny Awatar, czyli zamiana dusz z roku 1964. Uznanie przyniósł mu już pełnometrażowy debiut fabularny, Sublokator z roku 1966, známy v angličtině jako The Lodger. Film opowiadał o intelektualiście (Jan Machulski), który wprowadza się do wilii pod Warszawą, gdzie stopniowo ubezwłasnowolnia się pod wpływem trzech kobiet z różnych pokoleń. Sublokator otrzymał m.in. nagrodę FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Mannheim oraz trzy wyróżnienia na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Panamie. Wpływowy krytyk amerykański Roger Ebert określił Sublokatora mianem jednej z najzabawniejszych komedii, jakie kiedykolwiek obejrzał. Kryminały a filmy grozy Następnie na kanwie powieści Krzysztofa Kąkolewskiego Majewski nakręcił kryminał Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię z roku 1969. Film został dobrze przyjęty przez krytyków, a po latach krytyk Piotr Śmiałowski wskazywał dzieło Majewskiego jako przełomowy „kryminał z prawdziwego zdarzenia". Kolejny film Majewskiego, Lokis z roku 1970, známy v angličtině jako Lokis: A Manuscript of Professor Wittembach, był jednym z pierwszych polskich filmów grozy. Film zdobył Grand Prix na 14. Międzynarodowym Festiwalu Filmów Science Fiction i Horroru w Sitges w Hiszpanii. Kino retro a najważniejsze dzieła Od momentu powstania Lokisa Majewski stopniowo zwracał się w stronę poetyki kina retro, której ironicznym manifestem była Zazdrość i medycyna z roku 1973 na podstawie powieści Michała Choromańskiego. Za najwybitniejsze dzieło Majewskiego utrzymane w konwencji kina retro uchodzą Zaklęte rewiry z roku 1975 na podstawie Henryka Worcella, koprodukcja polsko-czechosłowacka o chłopaku (Marek Kondrat), który boleśnie pnie się po szczeblach kariery kelnerskiej. Majewski uznawał Zaklęte rewiry za swój najlepszy film. Film został przedstawiony na 26. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie. Dramaty sądowe a filmy historyczne Problematykę społeczną przefiltrowaną przez kino retro podjął także w Sprawie Gorgonowej z roku 1977, dramacie sądowym rekonstruującym historię autentycznego morderstwa młodej dziewczyny. Film uznawany jest za najwybitniejszy polski dramat sądowy. W roku 1979 nakręcił Lekcję martwego języka, rozgrywającą się podczas I wojny światowej adaptację prozy Andrzeja Kuśniewicza. Królowa Bona była wielkim przedsięwzięciem, o budżecie szacowanym na 60 milionów złotych, a jej sukces Majewski wykorzystał, montując w roku 1982 film fabularny Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny. Późniejsza twórczość W swojej filmografii Janusz Majewski pozostawił także takie dzieła, jak dyptyk C.K. Dezerterzy z roku 1985 oraz Złoto dezerterów z roku 1998. Film C.K. Dezerterzy je známy v angličtině jako The Deserters. Ostatni film fabularny Majewskiego Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy z roku 2015 został nagrodzony Srebrnymi Lwami w Gdyni. Swój ostatni film dokumentalny Jazz Outsider reżyser nakręcił w roku 2022. Działalność pedagogiczna a uznanie Janusz Majewski był długoletnim nauczycielem w Szkole Filmowej w Łodzi. Uczył m.in. Feliksa Falka, Filipa Bajona i Juliusza Machulskiego. W latach 1983-1990 pełnił funkcję prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich. W uznaniu jego wkładu w polską kinematografię, w roku 2006 otrzymał tytuł Honorowego Prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Majewski wyreżyserował ponad 40 filmów począwszy od roku 1957, łącznie wyprodukował ponad pięćdziesiąt filmów i programów telewizyjnych.